Καταπολέμηση καρδιαγγειακών παθήσεων: Πρέπει να είστε «υπέρ» ή «κατά» των αντιοξειδωτικών;

Τα αντιοξειδωτικά είναι φυσικές ουσίες που υπάρχουν ως βιταμίνες, μέταλλα και άλλες ενώσεις στα τρόφιμα. Πιστεύεται ότι βοηθούν στην πρόληψη ασθενειών καταπολεμώντας τις ελεύθερες ρίζες, ουσίες που βλάπτουν τον οργανισμό όταν δεν ελέγχονται. Οι ελεύθερες ρίζες σχηματίζονται από φυσιολογικές σωματικές διαδικασίες, όπως η αναπνοή και από περιβαλλοντικούς ρύπους, όπως ο καπνός του τσιγάρου. Χωρίς επαρκείς ποσότητες αντιοξειδωτικών, αυτές οι ελεύθερες ρίζες ταξιδεύουν σε όλο το σώμα, καταστρέφοντας τα κύτταρα.

Μέρος αυτής της κυτταρικής βλάβης οδηγεί σε έναν από τους σημαντικότερους γνωστούς παράγοντες στην ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων, την οξείδωση της χοληστερόλης. Η οξείδωση, δηλαδή η προσθήκη οξυγόνου σε λιποπρωτεΐνες χαμηλής πυκνότητας (LDL ή «κακή» χοληστερόλη), συμβάλλει στη συσσώρευση λιπώδους πλάκας στα τοιχώματα των αρτηριών (αθηροσκλήρωση), η οποία μπορεί τελικά να επιβραδύνει ή να εμποδίσει τη ροή του αίματος στις αρτηρίες.

Οι μελέτες διαφωνούν

Η πιθανή σχέση μεταξύ της οξείδωσης της LDL και των αντιοξειδωτικών έχει οδηγήσει τους ερευνητές να διερευνήσουν τον ρόλο των αντιοξειδωτικών και των καρδιαγγειακών παθήσεων. Με τα χρόνια έχουν γίνει πολλές μελέτες. Ωστόσο, ο σχεδιασμός ορισμένων μελετών άφησε τα αποτελέσματά τους υπό αμφισβήτηση. Για παράδειγμα, ορισμένες από τις μελέτες χρησιμοποίησαν πολύ λίγους συμμετέχοντες για να λάβουν έγκυρα αποτελέσματα. Μερικές χρησιμοποίησαν δόσεις βιταμίνης Ε που αργότερα θεωρήθηκαν πολύ χαμηλές. Μερικές είχαν περιορισμένη διάρκεια θεραπείας και άλλες δεν μπορούσαν να προσδιορίσουν εάν τα ευεργετικά αποτελέσματα ήταν από τα αντιοξειδωτικά ή άλλους παράγοντες του τρόπου ζωής.

Από την άλλη πλευρά, ορισμένες από τις μελέτες ήταν καλά σχεδιασμένες. Ωστόσο, τα αποτελέσματά τους διέφεραν το ένα από το άλλο. Μερικές βρήκαν οφέλη στα αντιοξειδωτικά και κάποιες όχι. Άλλες πάλι βρήκαν πιθανή βλάβη από ένα από τα αντιοξειδωτικά, τη βήτα καροτίνη.

Αποσαφηνίζοντας τη σύγχυση

Οι ερευνητές στην κλινική του Κλίβελαντ (Cleveland clinic) αποφάσισαν να ξεκαθαρίσουν τη σύγχυση κάνοντας μια μετα-ανάλυση, μια επισκόπηση των καλύτερων μελετών για τα αντιοξειδωτικά. Μια μετα-ανάλυση επιτρέπει στους ερευνητές να συνδυάζουν τα αποτελέσματα πολλών μελετών, επιτρέποντας έτσι να φανούν μικρά οφέλη ή βλάβες που μπορεί να μην έχουν εκτιμηθεί σε καμία μελέτη.

Τα ευρήματά τους δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο διάσημο βρετανικό ιατρικό περιοδικό The Lancet, και εν κατακλείδι είναι:

Ανέλυσαν αποτελέσματα από επτά μεγάλες τυχαιοποιημένες μελέτες βιταμίνης Ε, μόνης ή σε συνδυασμό με άλλα αντιοξειδωτικά, και οκτώ βήτα καροτίνης. Οι δόσεις της βιταμίνης Ε κυμαίνονταν από 50-800 IU και για τη βήτα καροτίνη, οι δόσεις ήταν 15-50 mg.

Συνολικά, 81.788 ασθενείς συμπεριλήφθηκαν στη μέτα-ανάλυση της βιταμίνης Ε και 138.113 σ’ αυτή της βήτα καροτίνης. Οι ερευνητές αναζήτησαν την επίδραση των αντιοξειδωτικών βιταμινών στα ποσοστά θνησιμότητας, είτε από καρδιαγγειακή νόσο είτε από οποιαδήποτε άλλη αιτία («θνησιμότητα από όλες τις αιτίες»).

Συμπεράσματα

Η βιταμίνη Ε δεν προσέφερε κανένα όφελος στη μείωση της θνησιμότητας σε σύγκριση με τις θεραπείες ελέγχου και δεν μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο καρδιαγγειακού θανάτου ή ΑΕΕ (αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου). Η έλλειψη οποιασδήποτε ευεργετικής επίδρασης παρατηρήθηκε σταθερά ανεξάρτητα από τις δόσεις των βιταμινών που χρησιμοποιήθηκαν και την ποικιλομορφία των πληθυσμών των ασθενών. Ως εκ τούτου, οι ερευνητές συμπεραίνουν ότι αυτή η μελέτη «δεν υποστηρίζει τη συνήθη χρήση της βιταμίνης Ε».

Η βήτα καροτίνη οδήγησε σε μικρή αλλά στατιστικά σημαντική αύξηση της θνησιμότητας από όλες τις αιτίες και σε ελαφρά αύξηση του καρδιαγγειακού θανάτου. Οι ερευνητές αποκαλούν τα ευρήματά τους «ιδιαίτερα ανησυχητικά», επειδή οι δόσεις βήτα καροτίνης περιλαμβάνονται συνήθως σε συμπληρώματα βιταμινών χωρίς ιατρική συνταγή και πολυβιταμινούχα συμπληρώματα που έχουν υποστηριχθεί για ευρεία χρήση.

Η μελέτη λέει ότι η χρήση συμπληρωμάτων βιταμινών που περιέχουν βήτα καροτίνη θα πρέπει να «αποθαρρύνεται ενεργά» λόγω της αύξησης του κινδύνου θανάτου. Συνιστούν επίσης τη διακοπή μελετών με συμπληρώματα βήτα καροτίνης λόγω του κινδύνου τους.

Οι ερευνητές δήλωσαν περαιτέρω ότι δεν υποστηρίζουν τη συνεχή χρήση της θεραπείας με βιταμίνη Ε και αποθαρρύνουν τη συμπερίληψη της βιταμίνης Ε σε περαιτέρω μελέτες ασθενών που είναι γνωστό ότι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.

Αυτά τα ευρήματα ενισχύουν περαιτέρω τον ισχυρισμό ότι τα συμπληρώματα διατροφής δεν υποκαθιστούν τις καλές διατροφικές συνήθειες, την άσκηση, την απώλεια βάρους και τη διακοπή του καπνίσματος ως μέσο ελαχιστοποίησης του κινδύνου καρδιαγγειακών παθήσεων.

Αντιοξειδωτικές τροφές: Μια διαφορετική ιστορία

Παρόλο που τα συμπληρώματα δεν αποδείχθηκαν ωφέλιμα για την αποφυγή καρδιαγγειακών προβλημάτων, συνιστώνται τροφές που είναι πηγές αντιοξειδωτικών. Υπάρχουν οφέλη από τη λήψη βιταμινών στα τρόφιμα που δεν εμφανίζονται απαραίτητα σε μορφή συμπληρώματος. Για παράδειγμα, τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά μπορεί να έχουν θρεπτικά συστατικά όπως φλαβονοειδή και λυκοπένια, τα οποία δεν περιλαμβάνονται απαραίτητα στα τυπικά από του στόματος συμπληρώματα βιταμινών. Η κατανάλωση μιας δίαιτας πλούσιας σε τροφές που περιέχουν αντιοξειδωτικά, όπως φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως, συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.

Καλές τροφικές πηγές αντιοξειδωτικών

Πηγές βιταμίνης Ε:

Οι καλύτερες: πράσινα λαχανικά, όσπρια, ξηροί καρποί, παπάγια, σπόροι και δημητριακά ολικής αλέσεως.

Καλές: καστανό ρύζι, πλιγούρι βρώμης, σόγια, γλυκοπατάτες, κάρδαμο, σιτάρι και φύτρο σιταριού.

Πηγές βήτα καροτίνης

Οι καλύτερες πηγές είναι τα σκούρα πορτοκάλια (σαγκουίνι), τα κόκκινα και τα σκούρα φρούτα και τα πράσινα λαχανικά.

Οι διεθνείς διατροφικές συστάσεις είναι να τρώτε μεταξύ πέντε και 10 μερίδες φρούτων και λαχανικών καθημερινά για να διασφαλιστεί η επαρκής πρόσληψη αντιοξειδωτικών θρεπτικών συστατικών που καταπολεμούν τις ασθένειες.

Για να μειώσετε τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, είναι σημαντικό να μειώσετε τους παράγοντες κινδύνου χρησιμοποιώντας πιο αποδεδειγμένες μεθόδους από τα συμπληρώματα βιταμινών. Μερικές από τις καλύτερες μεθόδους περιλαμβάνουν:

ü  Κόψτε το κάπνισμα και τη χρήση προϊόντων καπνού.

ü  Ζητήστε από το γιατρό σας να ελέγξει το λιπιδαιμικό προφίλ σας.

ü  Λάβετε θεραπεία, εάν είναι απαραίτητο, για να επιτύχετε έναν στόχο λιπιδίων LDL λιγότερο από 100 (όσοι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο θα πρέπει να φτάσουν έναν στόχο μικρότερο από 70) και HDL μεγαλύτερη από 45.

ü  Τρώτε τροφές χαμηλές σε κορεσμένα λιπαρά και χοληστερόλη και πλούσιες σε φυτικές ίνες και θρεπτικά συστατικά (συμπεριλαμβανομένων των αντιοξειδωτικών).

ü  Να είστε δραστήριοι και να ασκείστε τακτικά.

ü  Ελέγξτε την υψηλή αρτηριακή πίεση και τον διαβήτη.

ü  Επίτευξη και διατήρηση κατάλληλου βάρους.

ü  Κάντε τακτικές προληπτικές εξετάσεις (check up) με το γιατρό σας.