Τι είναι το λεμφοίδημα;

Το λεμφικό μας σύστημα αποτελείται από λεμφαγγεία και λεμφαδένες που διατρέχουν όλο το μήκος του σώματός μας. Ο ρόλος των λεμφαγγείων είναι να συλλέγουν ένα υγρό που αποτελείται από πρωτεΐνες, νερό, λίπη και απόβλητα των κυττάρων του σώματος, το οποίο ονομάζεται λέμφος. Τα λεμφαγγεία μεταφέρουν αυτό το υγρό (λέμφος) στους λεμφαδένες σας.

Οι λεμφαδένες φιλτράρουν τη λέμφο απομακρύνοντας τα κυτταρικά απόβλητα και τα ξένα σώματα και επιστρέφουν την «καθαρή» πλέον λέμφο στο αίμα. Αν τα λεμφαγγεία σας ή οι λεμφαδένες σας καταστραφούν ή είναι υποπλαστικά ή λείπουν η λέμφος δεν μπορεί να κυκλοφορήσει ελεύθερα εντός του λεμφικού συστήματος. Το αποτέλεσμα είναι η λέμφος να συσσωρεύεται στους μαλακούς ιστούς του σώματός σας προκαλώντας οίδημα, γνωστό ως λεμφοίδημα, στις πληγείσες περιοχές. Αυτές συνήθως είναι τα χέρια σας ή τα πόδια σας (εικόνα 1).

Εικόνα 1. Λεμφοίδημα: Α. κάτω άκρου σε νεαρή γυναίκα (πρωτοπαθές), Β. άνω άκρου μετά μαστεκτομή (δευτεροπαθές)

Υπάρχουν δύο τύποι λεμφοιδήματος:

• Το κληρονομικό λεμφοίδημα, συχνά ονομάζεται και πρωτοπαθές, κατά το οποίο παρατηρείται εκ γενετής έλλειψη των λεμφαγγείων και των λεμφαδένων. Το οίδημα εμφανίζεται συνήθως κατά την εφηβεία και εντοπίζεται στον άκρο πόδα ή τη γαστροκνημία. Μια σπάνια μορφή πρωτογενούς λεμφοιδήματος αναπτύσσεται κατά την βρεφική ηλικία και ονομάζεται νόσος Milroy.
• Το επίκτητο λεμφοίδημα, συχνά ονομάζεται και δευτεροπαθές, κατά το οποίο το λεμφοίδημα είναι αποτέλεσμα τραυματισμού του λεμφικού σας συστήματος και παρουσιάζεται πολύ πιο συχνά από το πρωτοπαθές.

Μερικά άτομα εμφανίζουν το χρόνιο λεμφοίδημα το οποίο μπορεί να διαρκέσει για το υπόλοιπο της ζωής τους και είναι δύσκολο να θεραπευτεί. Τα οιδηματώδη άκρα μπορούν να καταστούν ευάλωτα στις λοιμώξεις. Ακόμη και ένας μικρός τραυματισμός στο δέρμα σας, όπως κόψιμο, εκδορά, τσίμπημα εντόμου ή ακόμη και το πόδι του αθλητή (λύση της συνέχειας του δέρματος στις μεσοδακτύλιες πτυχές και μυκητίαση), μπορεί να προκαλέσει σοβαρή λοίμωξη που ονομάζεται λεμφαγγειίτιδα. Η λεμφαγγειίτιδα προσβάλλει το συνδετικό ιστό κάτω από το δέρμα. Επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις μπορούν να προκαλέσουν ίνωση του ιστού, κάνοντάς τον πιο επιρρεπή στην αύξηση του οιδήματος και την εμφάνιση νέας λοίμωξης. Η ίνωση αυτή είναι χαρακτηριστικό προχωρημένης μορφής χρόνιου λεμφοιδήματος.

Λεμφοίδημα: Ποια είναι τα συμπτώματα;

Αν πάσχετε από λεμφοίδημα μπορεί να μην εμφανίσετε άμεσα τα συμπτώματα. Μερικά συμπτώματα παρουσιάζονται 15 ή και περισσότερα χρόνια μετά από έναν τραυματισμό του λεμφικού σας συστήματος. Όταν τα συμπτώματα τελικά εμφανιστούν αυτά μπορούν να είναι:

• Πόνος, αδυναμία, ερυθρότητα, αίσθημα βάρους ή σύσφιξης σε ένα από τα άκρα σας.
• Μειωμένη ευελιξία στον καρπό σας ή στον αστράγαλο.
• Εντύπωμα των παπουτσιών στον άκρο πόδα.

Λεμφοίδημα: Τι το προκαλεί;

Η πιο κοινή αιτία δευτεροπαθούς λεμφοιδήματος είναι η χειρουργική επέμβαση ή η θεραπεία με ακτινοβολίες για ορισμένα είδη καρκίνου, όπως μαστού και όρχεων. Άλλα αίτια είναι η χειρουργική επέμβαση στα αγγεία των άκρων σας, η λιποαναρρόφηση, καθώς και τα εγκαύματα.

Λεμφοίδημα: Πώς γίνεται η διάγνωση;

Εκτός από το ιστορικό και την κλινική εξέταση (περιλαμβάνει και την μέτρηση της διαμέτρου του προσβεβλημένου άκρου συγκριτικά με το φυσιολογικό) άλλες εξετάσεις για την επιβεβαίωση της διάγνωσης του λεμφοιδήματος είναι:

• Λεμφοσπινθηρογράφημα, κατά το οποίο ενίεται μια χαμηλή δόση ραδιενεργής ουσίας η οποία σκιαγραφεί τη ροή της λέμφου εντός των λεμφαγγείων.
• Μαγνητική τομογραφία (MRI), η οποία χρησιμοποιεί ραδιοκύματα και μαγνητικά πεδία για την ανίχνευση ειδικών αλλοιώσεων του συνδετικού ιστού που είναι χαρακτηριστικές του λεμφοιδήματος.
• Αξονική τομογραφία (CT), κατά την οποία λαμβάνονται εικόνες των εσωτερικών ιστών μετά από εγκάρσια σάρωση του σώματός σας με ακτίνες x.
• Η Duplex υπερηχοτομογραφία, η οποία χρησιμοποιεί υψηλής συχνότητας ηχητικά κύματα σε συνδυασμό με τεχνολογία Doppler, με σκοπό τον αποκλεισμό της εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης, κατά την οποία παρουσιάζεται επίσης οίδημα στο σκέλος.

Λεμφοίδημα: Μέτρα πρόληψης

Αν είστε σε κίνδυνο για την εμφάνιση λεμφοιδήματος, μπορείτε να λάβετε ορισμένα προληπτικά μέτρα. Επίσης στην περίπτωση ενός ήπιου λεμφοιδήματος, τα παρακάτω μέτρα θα αποτρέψουν την επιδείνωσή του και θα ανακουφίσουν ή θα εξαλείψουν τα συμπτώματα:

• Καθαρίστε τακτικά το προσβεβλημένο άκρο. Θυμηθείτε να το στεγνώσετε καλά και να εφαρμόσετε ενυδατική λοσιόν.
• Να φοράτε πάντα γάντια όταν ασχολείστε με τον κήπο σας ή μαγειρεύετε.
• Αν χρειάζεται να ξυρίσετε την προσβεβλημένη περιοχή, χρησιμοποιήστε ηλεκτρική ξυριστική μηχανή.
• Μην περπατάτε ξυπόλυτοι.
• Μην κάθεστε σταυροπόδι.
• Μη μεταφέρετε βάρος ή κρεμάτε τσάντες στο προσβεβλημένο χέρι σας.
• Αποφύγετε τη χρήση ενέσεων ή τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης στα προσβεβλημένα άκρα.

Λεμφοίδημα: Ποια είναι η θεραπεία;

Δεν υπάρχει ομοφωνία για το ποια είναι η καλύτερη θεραπεία του χρόνιου λεμφοιδήματος. Το πιο σημαντικό σημείο της θεραπείας του είναι η ενεργή συμμετοχή του αρρώστου. Μερικά άτομα οφελούνται από το λεμφικό μασάζ, με το οποίο γίνεται τόνωση του εξασθενημένου λεμφικού σας συστήματος. Άλλες μέθοδοι θεραπείας περιλαμβάνουν ειδικές ασκήσεις που τις κάνετε φορώντας κάλτσες συμπίεσης ή επιδέσμους, καθώς και τη χρήση εξωτερικών αντλιών που βοηθούν την κυκλοφορία της λέμφου μέσα στο σώμα σας (εικόνα 2). Η συμμετοχή σας σε ομάδες υποστήριξης ατόμων με λεμφοίδημα μπορεί να τονώσει την ψυχολογία σας και να σας δώσει ορισμένες πρακτικές συμβουλές.

Εικόνα 2. Αντλία διαβαθμισμένης συμπίεσης σκέλους με λεμφοίδημα: Α. κάτω άκρων με το ειδικό «παντελόνι», Β. άνω άκρου με το ειδικό «μανίκι».

Δεν υπάρχει φαρμακευτική αγωγή που να θεραπεύει το λεμφοίδημα. Φάρμακα χρησιμοποιούνται μόνο για την θεραπεία καταστάσεων που σχετίζονται με το λεμφοίδημα, όπως για παράδειγμα τα αντιβιοτικά για τις λοιμώξεις, οι οποίες μπορούν να επιδεινώσουν ένα λεμφοίδημα.

Η χειρουργική επέμβαση συνίσταται στην αφαίρεση περίσσειας ιστού σε περιπτώσεις που το άκρο γίνει τόσο μεγάλο και βαρύ που δυσκολεύει τον ασθενή στις μετακινήσεις του και πρακτικά τον καθιστά ανάπηρο.

Ο Αγγειοχειρουργός – Ενδαγγειοχειρουργός Δρ. Ιωάννης Μπέλλος ασχολείται με τη διάγνωση, τη πρόληψη, τη θεραπεία και την έρευνα των λεμφαγγειακών παθήσεων. Μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί του προκειμένου να σας προτείνει το κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο με βάση το πρόβλημά σας.